Wat houdt het in?

Heel veel kennis die we op hebben gedaan, kunnen we onder woorden brengen. Bijvoorbeeld in een rapport, boek of presentatie. Dat is expliciete kennis. In 1966 echter zei onderzoeker Polanyi al: “we know more than we can tell”.

En dit is herkenbaar. Als je een rapport leest of een presentatie van iemand bekijkt, weet je echt nog niet evenveel over het onderwerp als de maker. Er is meer dan hetgeen op papier staat, en een deel van de kennis blijft dus verborgen. Niet omdat we dat per se willen, maar omdat het onmogelijk is om álles te vertellen.

Maar laat nou juist die verborgen kennis belangrijk zijn bij het opbouwen van onderling begrip, vertrouwen en een goede samenwerking. Cruciaal dus ook bij het aangaan van open innovatie samenwerkingen.

In 2011 kwam onderzoeker Harry Collins met een verdere uitsplitsing van verborgen kennis, waarbij hij onderscheid maakte tussen 3 niveaus:

#1 Licht verborgen kennis

Licht verborgen kennis is kennis die je in principe prima onder woorden kunt brengen, maar waar je simpelweg niet aan denkt. Stel: je woont in Den Bosch. Je weet een heleboel over de stad. Maar als iemand een weekend naar Den Bosch gaat, vergeet je diegene te vertellen over de beste verborgen parels. Het is niet dat je ze niet kent, je komt er simpelweg niet op als het je gevraagd wordt of je wist niet dat die informatie voor de ander belangrijk was.

Licht verborgen kennis kan overigens ook kennis zijn die je (nog) niet wíl delen. Bijvoorbeeld als het gaat om vertrouwelijke informatie. Ook deze kennis is in principe makkelijk expliciet te maken, maar blijft verborgen omdat degene die het kan delen daar nog niet klaar voor is.

#2 Medium verborgen kennis

Medium verborgen kennis vervolgens is kennis die opgeslagen zit in je lijf, je ‘muscle knowledge’. Een bekend voorbeeld is fietsen: je kunt het, maar via woorden uitleggen aan iemand hoe je moet fietsen, zorgt er niet voor dat diegene zonder oefening op de fiets stapt.

Dat deze fysieke of zogenaamde ‘somatische kennis’ lastig onder woorden te brengen is, wil niet zeggen dat je hem niet kunt delen. Leren fietsen doe je namelijk het snelste in de praktijk. Ook voor open innovatie geldt dat leren door te doen een sterke en effectieve manier is kennis over te dragen.

#3 Zwaar verborgen kennis

Zwaar verborgen kennis tot slot gaat bijvoorbeeld over dingen die we aanvoelen. Je herkent waarschijnlijk wel dat je sommige mensen meteen vertrouwt, terwijl je bij anderen direct een onbestemd buikgevoel krijgt. Waarom dat zo is, kun je niet onder woorden brengen. Deze kennis noemen we je intuïtie.

Intuïtie kan ook gaan over praktische zaken, bijvoorbeeld autorijden. In steden zoals Rome en Parijs lappen veel bestuurders de verkeersregels aan hun laars. Toch gebeuren er veel minder ongelukken dan je op basis van wiskundige modellen zou mogen verwachten. Dat komt omdat bestuurders voelsprieten hebben voor het verkeer. Gaan wij als Nederlanders de weg op in zo’n grote stad, dan is de kans op een botsing veel groter. We zijn deze rijstijl niet gewend en hebben die specifieke intuïtie dus niet goed ontwikkeld.

Dit effect zie je ook als iemand vanuit ‘buiten’ in een grote organisatie gaat werken. Hij of zij moet ‘de taal’ eerst leren spreken. Ook dit is zwaar taciete kennis.