Kansenspotter

Nú voorbereiden op een wereld met minder energie- en grondstoffen

De wereld verandert razendsnel. Als ondernemer is het belangrijk om hierin mee te bewegen. Want veranderingen bieden kansen. Bij Hello New Day houden we ervan om deze nieuwe kansen te spotten én ze om te zetten in actie. Dat doen we het liefst samen met anderen. Misschien wel met jou? De kans die we deze keer spotten: je voorbereiden op een toekomst met energie- en grondstoffenschaarste.

De coronacrisis. De stikstofcrisis. De gascrisis. En de crisis der crises: de klimaatcrisis. Elke dag lezen we in het nieuws wat fout gaat. En dat is een heleboel. Toch is een crisis misschien wel de enige manier om echte verandering in de gang te zetten. ‘Vooruitstruikelen is onze manier van verder komen’, parafraseert Ruben Jacobs, cultuursocioloog en schrijver van het boek De eeuw van Felix, hoogleraar klimaatverandering Jan Rotmans. Het zit in de menselijke aard om dingen pas te veranderen als het echt niet meer anders kan. Ruben spot verschillende kansen om een voorsprong te nemen op een duurzame toekomst.

In het kort

De kans: bereid je voor op een wereld waarin zuinig en duurzaam leven keiharde noodzaak is
Het initiatief: vele projecten, zoals Herenboeren en Land van Ons (voedsel), Patagonia (kleding) of Low Tech Magazine (technologie)
De partijen: pioniers die anderen inspireren, bedrijven en consumenten die het anders willen doen
De behoefte: een kritische massa creëren zodat we echte verandering in gang kunnen zetten

Vijf over twaalf

Jarenlang was het motto van wereldleiders: groeien, groeien, groeien. Met die groei kwam economische welvaart. Dat heeft ons veel gebracht. Maar de laatste jaren merken we dat de grenzen van de aarde zijn bereikt. De manier van leven die we nu nastreven, is vernietigend voor de natuur. En daarmee op termijn ook voor de mens. Want we hebben die natuur hard nodig om zelf een gezond leven te leiden.

Maar wat is het alternatief? Er is geen simpele truc om minder schadelijke stoffen uit te stoten. We gaan de consequenties dus voelen. Ruben: “Een actueel voorbeeld is natuurlijk de stikstofcrisis. Jarenlang heeft de Nederlandse overheid de problemen in de landbouw vooruitgeschoven, maar nu keert de wal het schip. Los van teveel stikstof hebben we ook te maken met toenemende bodemdegradatie en slechte waterkwaliteit. Eigenlijk is het al lang vijf over twaalf en worden we nu gedwongen om harde maatregelen te nemen. En dat is voor veel boeren, maar vooral ook de bedrijven die veel geld aan ze verdienen (denk aan veevoerbedrijven, landbouwtechnologiebedrijven en supermarkten), een harde boodschap. Ze zien hun business verdwijnen.”

Post growth-stroming

Toch kan krimpen in de aanspraak die we doen op energie en grondstoffen, ons leven ook verrijken. Ruben vervolgt: “We zijn een generatie die niet gewend is om met schaarste te leven, te improviseren, om moeite voor dingen te moeten doen. Met één klik bestel je alles wat je nodig hebt. Je hoeft de bank niet meer af. Mijn ervaring – die past bij de post growth-stroming – is het dat het ook voldoening geeft als je weer meer in eigen hand neemt en ergens moeite voor doet. Het kan heel bevredigend en verbindend zijn als je zelf iets kunt laten groeien, maken of repareren.”

Ook voor boeren is er hoop. Ruben: “Biologisch akkerbouwer Meino Smit rekende uit wat de hele keten in de landbouw ons kost aan energie. Denk aan de productie van machines, de brandstof die nodig is om ze te laten rijden en de impact van chemische bestrijdingsmiddelen. Die is enorm. Sinds 1950 is de meeropbrengst van de landbouw met 12 procent gestegen, terwijl de input die ervoor nodig is met ruim 600 procent is toegenomen.”

“Om ‘lage-input kringlooplandbouw’ te creëren – waar mens, dier, plant en aarde met elkaar in balans zijn – moeten we terug naar de methoden van vroeger: meer handenarbeid, minder machines. Daarvoor hebben we zo’n 470.000 extra boeren nodig. Niet krimpen dus, maar groeien. Natuurlijk betekent ecologisch boeren dat er veel verandert in landbouw. Maar ook hier kan dit ons leven juist verrijken.”

Zoals gezegd lijkt het alsof mensen soms een crisis nodig hebben om in te zien dat het zo niet langer kan. Degenen die eerder durven veranderen, nemen echter een voorsprong op degenen die wachten tot het (te) laat is. Ruben spot kansen om een positief verschil te maken:

Pak deze kans

#1 Simplify now, avoid the rush

“Dat we een nieuwe manier van leven moeten vinden, staat vast. De grote vraag is echter: wanneer is het zover? Voor zowel mensen als bedrijven ligt hier een kans om nu al te gaan versimpelen. Kijk wat jij milieuvriendelijk en energiezuiniger kunt doen en voer die veranderingen alvast door. Als je dat doet, ben je namelijk al voorbereid op het moment waarop het noodzakelijk wordt. En neem je een voorsprong op de concurrent.”

#2 Leer nieuwe oude skills

“Waar onze ouders en grootouders nog veel zelf met de hand konden – denk: kleding maken, klussen en tuinieren – zijn wij als jonge generatie vooral goed in werken met Google en Excel. Ik denk dat we die praktische en ambachtelijke vaardigheden van vroeger in de toekomst weer nodig gaan hebben. Een energie- en grondstofarme wereld vraagt nu eenmaal om weer meer fysieke arbeid. Zelf neem ik mijn zoon van drie bijvoorbeeld mee naar een groentetuin bij ons in de buurt. Zo leert hij spelenderwijs hopelijk voedsel verbouwen. Dat komt goed van pas als de voedselschaarste toeneemt.”

#3 Waardeer wat je al hebt

“We zijn steeds meer gewend geraakt om iets volledig te vervangen als het kapot gaat. Maar vaak is het prima mogelijk om spullen te repareren. Die mindset moeten we weer terugkrijgen. Ook in de bouw gebruiken aannemers vaak nieuwe spullen. Gelukkig ontstaat daar ook een ander geluid, waarbij architecten gebruik maken van bestaande gebouwen en materialen om nieuwe panden te ontwerpen.”

Wat kun je zelf doen om je leven duurzamer in te richten? Ruben sluit af: “Neem de keuzes die je maakt eens onder de loep. We klagen over protesterende boeren, maar kopen niet biologisch. Oké, dat is iets duurder. Maar het is voor het overgrote deel van de Nederlanders ook gewoon een kwestie van prioriteiten stellen: geef je je geld uit aan vijf verschillende sneakers of aan goed en gezond eten? Hoe meer mensen biologisch kopen, hoe meer boeren in gaan zien dat deze manier van werken de moeite waard is. En dat geldt voor alles: kleding, technologie, noem het maar op. Pas als er een kritische massa ontstaat – een meerderheid van mensen die het huidige systeem in twijfel trekken – krijgen we echte verandering.”

“Bedrijven daag ik uit om alle materialen- en grondstoffenstromen van hun bedrijf in kaart te brengen. Welke grondstoffen zijn er nodig om je product te maken? Hoeveel energie kost dat? En hoe zit het met vervoer? Pas als je ALLES in kaart hebt, kun je gaan bedenken hoe je je impact verkleint. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van bestaande grondstoffen of te kiezen voor duurzame alternatieven, maar ook door reparatiediensten aan te bieden en ervoor te zorgen dat mensen je spullen langer kunnen gebruiken.”

Wij bedanken Ruben voor zijn inspirerende verhaal. Meer lezen? Het boek ‘De eeuw van Felix’ vind je hier.
Wil je weten hoe je zelf duurzaam kunt innoveren? Neem dan contact op met Milou Voets via milou@hellonewday.nl of +316 207 65 229